Samarqand viloyati jurnalistlari telegram guruhida 28 fevralda boshlangan bahs uch-to‘rt kunda ham yakun topavermadi. Hammasi bir hamkasbimizning guruhda «Bugun tunda kelarmish bahor» deb atalgan chiroyli she’rni havola qilishi bilan boshlandi:

Derazangdan mo‘ralab asta,

Gul yuzingdan bo‘lib shikasta,

Uzun qishga siltab qo‘lini,

Ham qalbingdan boshlab yo‘lini,

To‘qqiz oyki, yelarmish bahor,

Bugun tunda kelarmish bahor...

She’r ostida Zulfiya deb ko‘rsatilgan. Havola berilgan kanalning nomi «Zulfiyaxonim» ekan. Kanalning 3 mingga yaqin obunachisi bor.

Boshqa jurnalist ukamiz «Bu she’rning Zulfiyaga aloqasi yo‘q» dedi. U boshqa havola tashladi. Bunda she’rning muallifi Mas’ud Maxsudov deb yozilgan. Ikki muallifga nisbat berilgan bir she’r havolasini ko‘rsatish shu bilan tugamadi, jarayon davom etaverdi. Kimdir Zulfiyaning birorta kitobida bu she’r yo‘qligini ta’kidladi, uslubi farq qilishini uqtirdi. Yozuvchilar uyushmasi aniq bir xulosa aytishi kerakligini aytgan ham bo‘ldi. Sun’iy intellekt esa «Internetda ushbu she’r turli ijodkorlarga nisbat berilgan, ammo ishonchli manbalarda mualliflik haqida aniq ma’lumot mavjud emas» dedi. Oxiri, Mas’udjon munozara bo‘layotgan guruhga taklif qilindi...

Mas’ud Maxsudov, 1981 yil Farg‘ona viloyatining Bag‘dod tumanida tug‘ilgan. Asl kasbi iqtisodchi. Bir necha yil bank sohasida ishlagan. Tillarga qiziqishi sabab, oxirgi 15 yilda og‘zaki va yozma tarjima bilan shug‘ullanib kelmoqda. Oilali, ikki nafar farzandi bor.

  – «Bugun tunda kelarmish bahor» she’ri muallifini buzib ko‘rsatish, adashamasam, 5-6 yillar oldin boshlangan edi. Ilk bor qaysidir Youtube kanalida ko‘rgandim. Dastlab bu ko‘zimga katta nohaqlikdek tuyulib, o‘sha kanal rahbariga yozdim. U esa avvaliga boshqa kanallarga havola qilib, o‘zining haq ekanligini isbotlamoqchi bo‘ldi. Keyin baribir, xatosini tan oldi. Lekin, ko‘p o‘tmay bunday kanallar ko‘p ekanini, har biri bilan «kurashish» foydasiz ekanini his qildim. Shuning barobarida, she’rning muallifi menligimni bilgan bir qancha do‘stlarim ham Facebook ijtimoiy tarmog‘ida ana shunday ko‘plab kanallarga ham yozishdi; foydasi bo‘lmadi. Shundan keyin, har yili 28 yoki 29 fevral kuni bunday «sug‘ur kuni» takrorlanaverdi, men esa, buni bosiqlik bilan qabul qilishga o‘tdim.Ayrimlarida muallif Zulfiyaxonim deb ko‘rsatiladi, ayrimlarida muallif umuman ko‘rsatilmaydi. Qanday holatda e’lon qilinmasin, har yili qishning so‘nggi kunida ayolim xursand – she’r unga atalgan-da...

– Juda qiziq! Qani, unda she’r yozilgan kunlarni bir eslamaymizmi?

– Bu she’r 2012 yil 29 fevral kuni yozilgan. O‘shanda unashtirilgan bo‘lganmiz. To‘yimiz belgilangan yozgacha hali ancha bor. O‘sha kuni men Toshkentdan Farg‘onaga borgandim. Yo‘lda ketayotib yozilgan SMS shaklidagi she’r edi. Hissiyotlar satrlardan ayon:

Jamolingga bo‘lib mahliyo,

Istarangdan olgancha ziyo-

Bizga iqbol tilarmish bahor,

Bugun tunda kelarmish bahor.

Opa, shu she’rda «Gul yuzingdan bo‘lib shikasta», «Tabassuming yuzingga bezak» «Eshitgandek mening nolamni» kabi satrlar ham bor. Erkak ayolga aytishi mumkin bo‘lgan misralar. Buni she’riyatni sal tushungan odam ham osongina payqashi mumkin. Aftidan, muallifni adashtirayotganlar shu jihatlarni xayollariga ham keltirishmagan.

– Bu she’r siz go‘zal bir qizga (hozirda ayolingiz) jo‘natgan SMS shaklida tarqalmagan bo‘lsa kerak, hoynahoy. Biror joyda chop ettirildimi?

– O‘sha davrda onlayn forumlarda fikr almashish keng tus olgan edi. Men ham ba’zi forumlarda ijod namunalarimni qo‘yib borardim. Tabiiyki, 1 mart kuni bu she’r o‘zining dolzarbligini yo‘qotadi. Shu sabab uni kelasi, ya’ni 2013 yilning 28 fevralida Uforumdegan forumdagi «She’r aziz olam aro... » sahifasiga joyladim.

– Bir necha kun avval Sirdaryo viloyati bojxonasi qizlari adras liboslarda shu she’rni chellenj qilgan videoni ko‘rdim. Qizig‘i, qizlardan birining qo‘lida Zulfiyaxonimning kitobi, qizgina uni varaqlab turib «Bugun tunda kelarmish bahor» deb she’r o‘qiyapti. (link). Keyin izlashtirsam, mana shu yilning o‘zida tarqatilgan o‘nlab video, audo lavhalarda bu she’r Zulfiyaga nisbat berilgan. O‘zingiz oxirgi marta qaysi manbada she’ringiz muallifi xato ko‘rsatilganiga guvoh bo‘ldingiz?

– Turli mayda kanallar yoki ijtimoiy tarmoqlardagi guruhlarda bu xatolikka e’tibor bermay qo‘yganman. Ammo, yoshligimdan sevib o‘qigan «Tong yulduzi» gazetasi shu yili, 24 fevral kungi soni bosh sahifasida she’rni e’lon qilib, muallifni Zulfiya deb ko‘rsatgani, kamiga, she’rga ilova qilib shoiraning surati ham chop qilinganini ko‘rib, tahririyatga qo‘ng‘iroq qildim. Bosh muharrir o‘rinbosarining aytishicha, bu holat texnik xodimlarining aybi bilan yuz bergan emish. Gazetaning kelgusi sonida tuzatish e’lon qilinishini aytib, uzr so‘rashdi.

– Gazetadagi ijodiy ishlar texnik xodimlarga qolgani achinarli holat aslida. Lekin, boshqa tarafdan, o‘zbekning dong‘ini dunyoga taratgan zabardast shoira ijodiga sizning she’ringiz aloqador deyilishi faxr ham bo‘lishi mumkinmi?

– Zulfiya – zebo shoira, bahor kuychisi, yoshligimizdan ularning juda ko‘p she’rlarini yod olganmiz, «Salqin saharlarda, bodom gulida... » deb boshlanuvchi she’ri adabiyotdan yiroq bo‘lmagan har qanday insonga yod bo‘lib ketgan bo‘lsa, ajab emas. Balki, she’r, aynan, bahor bo‘sag‘asida yozilganligi uchun uni Zulfiya yozgan deb hisoblashgan bo‘lsalar ajab emas.

Men o‘z nomim shunday iste’dod bilan yonma-yon qo‘yilishidan xijolat ham bo‘laman. Lekin, har bir narsa o‘z nomi bilan atalishi kerak-da.

Yana bir tomoni, men uchun, umuman, ijodkor odam uchun, eng asosiysi, uning ijod namunasi sevilishi, xush ko‘rib o‘qilishi, ommalashishi. Mayli, yilda bir marta bo‘lsin, qishning so‘nggi kunida siz umuman tanimagan odamlar siz yozgan she’rni bir-biriga yuborsa, undan zavq olsa, yoqtirib o‘qisa - bu qandaydir ma’noda yutuq, muvaffaqiyat. Zero ijodkorning asariga xalq bergan baho ming xil «...shunoslar»ning bahosidan yuqoriroq, zalvorliroqdir.

– Agar barcha she’rlaringiz kitobdan joy olganida bunchalar chalkashlik ro‘y bermasmidi?

– Havaskor sifatida yozgan she’rlarimni 2010 yil Londonda yashagan paytlarim «Ko‘ngil chashmasi» nomli to‘plamda chiqarganman, u kitobning adadi kam bo‘lgani sabab, asosan, yaqinlar, do‘stlarga sovg‘a qilganman. Yuqorida aytganimdek, «Bugun tunda kelarmish bahor... » kechroq yozilgan. To‘g‘ri, shu o‘tgan yillar davomida kitob chop qilganimda bunchalik chalkashlik bo‘lmasligi turgan gap edi. Aslida men shoirlikka da’vo ham qilmayman, men tarjimonman.

– Xabarimiz bor, siz «Yusuf alayhis-salom»serialini fors tilidan o‘zbekchaga o‘girgansiz. «Juda yaxshi suratga olingan, yig‘lab tarjima qilingan» deb izoh bergansiz bu film haqida...

– Ha, shogirdlarim bilan xususiy telekanal buyurtmasini, 45 seriyali filmni tezkor tarjima qilib, ekranga chiqarishga hissa qo‘shganmiz. Payg‘ambarlar tarixiga qiziqqanlar, xususan Yusuf payg‘ambarning go‘zal siyratlarini yaqindan o‘rganmoqchi bo‘lganlar bu filmni albatta ko‘rishlari kerak. To‘g‘ri, odamni yig‘latadigan sahnalari ko‘p. Zero, tarjimon har bir epizodni, qahramonlar ichki dunyosini, voqealarni o‘zi orqali o‘girmasa, onlayn tarjimondan farqi qolmaydi, hisssiyotni yetkazolmaydi. E’tiqod bilan bog‘liq og‘riqli sahnalarni tarjimon kulib tarjima qilolmaydi.

– Siz yana qaysi tillardan tarjima qilasiz?

– Men yozma tarjima bilan shug‘ullanaman, O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik qilaman. Asosan o‘sha tashkilotlarga oid hujjatlar, qo‘llanmalar yoki hisobotlarni o‘zbekchaga yoki o‘zbekchadan boshqa tillarga tarjima qilaman. Ishchi tillarim, asosan, rus va ingliz tillari, ba’zan turkchadan ham tarjima qilib turaman.

– Sir bo‘lmasa, hozirda qaysi asarlar tarjimasi bilan bandsiz?

– Qaniydi, ishlarimdan ortib, badiiy tarjimaga ham vaqt topolsam. Afsuski, badiiy asarlar tarjimasi ko‘p vaqt talab qiladigan, lekin daromadi uncha yuqori bo‘lmagan faoliyat, deb hisoblayman. Hozirda turk olimi Murat Yulekning «Mamlakatlar muvaffaqiyatga qanday erishdilar» kitobini inglizchadan o‘zbekchaga tarjima qilayapman, bu menga tijoriy taklif bo‘lgan.

Murat Yulek Amerikada yashaydi, ishlaydi. Bu kitobni ham aynan ingliz tilida yozgan. Aytmoqchimanki, asar aslidan tarjima qilinmoqda. Yil o‘rtalariga nashrdan chiqib qolsa, ajab emas. Badiiy tarjima borasida esa, albatta, yaxshi asarlarni tarjima qilib, xalqqa taqdim qilish rejamda bor.

– She’riyat yo‘nalishida ijodingiz kelajagini qanday ko‘rasiz?

–Fikrimcha, har bir insonga ozmi-ko‘pmi, ijodiy qobiliyat berilgan bo‘ladi; kimdir uni yuzaga chiqaradi, kimdir istihola, atrofdagilardan uyat yoki boshqa ming xil sabablar bilan bunday iste’dodni qalbiga ko‘madi. Ba’zi istisnolarni hisobga olmasak, menimcha, ijod qalb ishi, uni hissiyotlar, ichki kechinmalarni ifoda qilish uchungina qo‘llanilsa, asar ham chiroyli chiqadi. Kasb esa, bu tirikchilik manbai, ikkalasini qorishtirish kishiga doim ham muvaffaqiyat olib kelavermaydi. Qaysidir faylasuf «Ijodga daromad manbai deb qaralgan nuqtadan u ijod deb hisoblanmaydi», degan ekan.

Oxirgi yillar turli turmush tashvishlari bilan bo‘lib, she’r yozishga deyarli vaqt topa olganim yo‘q. Lekin, faoliyati to‘xtab qolgan @kongilchashmasi telegram kanalimni olib borish uchun hamkor topganim yaxshi bo‘ldi.

– Men sizni tushundim, vaqtingiz kam, she’riyat daromad manbaingiz ham emas. Lekin, siz Bahorni kuyladingiz. Maromiga keltirib kuyladingiz. O‘sha hissiyotlar yangilangan paytlarda yana bahor haqida yozganingiz bo‘ldimi?

– Mana, eshiting:

Bahor senikidir – qarshi ol, gulim,

Rutubat kunlarning intihosi deb,

Tuganmas iqbolning ibtidosi deb,

Dard, alam, g‘amlarning istilosi deb,

Qarshi ol ko‘klamni, qarshi ol, gulim,

Ko‘ngling shod bo‘lsa gar, yayraydi dilim…

Qara, quyosh yuzing yoritmoqdadir,

Ayozning zahrini aritmoqdadir.

Mangudek cho‘zilgan qahraton yoshin,

Iliq tashrifi-la qaritmoqdadir...

O, uning nafasi qanchalar so‘lim,

Oftobdek yashnasang, yayraydi dilim…

Qayg‘uni qor ila qish olib ketdi,

U bilan qayg‘ular yo‘qolib ketdi.

Orziqib, entikib, o‘rtanib

Qancha ko‘z tikkan yuraklar orzuga yetdi...

Shukr – orzularing yoritar yo‘lim,

Ko‘zlaring quvnasa, yayraydi dilim… ...

Kipriging namlanmish... Sog‘inch yoshimi?

Qayg‘uning tugashi – quvonch boshimi?

Yo balki zulmatga nur olib kirgan

Intiq qalb bahrining tog‘ bardoshimi?

Dard, g‘aming... orzuing – bari meniki -

Bahor senikidir, Bahor seniki... (c)